Τα βασιλικά αλατωρυχεία του Αρκ και ΣενάνΕπακόλουθο των γνωριμιών του στην αυλή του Λουδοβίκου ΙΣΤ΄ ήταν να προσληφθεί ο Κλοντ Νικολά Λεντού το 1771 διευθυντής στα αλατωρυχεία του Φρανς Κομπέ, στη Λορένη και στο Τρουα Εβεσέ. Η εμπιστοσύνη που χρειαζόταν για τη θέση αυτή δεν ήταν αμελητέα, καθώς οι αλυκές τροφοδοτούσαν το θησαυροφυλάκιο του κράτους και δεν ήταν καθόλου δημοφιλές καθήκον στη διάρκεια αυτού του καθεστώτος.
Ο Λεντού γεννήθηκε στην Ντορμάν το 1736 και σπούδασε αρχιτεκτονική στη διάσημη ιδιωτική σχολή του Ζακ Φρανσουά Μπλοντέλ στο Παρίσι. Οι δάσκαλοί του τόνιζαν την παράδοση του γαλλικού μπαρόκ αν και δεν παραμελούσαν τα κελεύσματα της αγγλικής αρχιτεκτονικής. Όταν ολοκλήρωσε τις σπουδές του, ο Λεντού είχε ήδη εργαστεί για το στέμμα σαν σχεδιαστής γεφυρών.
Η πρώτη ενέργειά του στον ρόλο του σαν διευθυντή των αλατωρυχείων ήταν να επισκεφτεί το Σαλίν λε Μπέν, ένα χωριό του Γιούρα γνωστό σαν «πόλη του λευκού χρυσού», επειδή η μοναδική αιτία για την ύπαρξή του ήταν οι αλυκές που διέθετε. Βρήκε την τοποθεσία μάλλον δυσάρεστη, άβολη και ακόμη χειρότερα, εν μέρει αποψιλωμένη. Η διύλιση του αλατιού απαιτούσε μεγάλες ποσότητες ξύλων για κάψιμο και συνεπώς ο Λεντού πρότεινε τη μεταφορά των εργοστασίων διύλισης στο δ
άσος του Σο, ακολουθώντας τη λογική ότι ήταν ευκολότερο να μεταφερθεί το αλατόνερο σε ένα δάσος παρά το αντίθετο. Το δάσος του Σο κάλυπτε έκταση 20.000 εκταρίων και ήταν μια από τις μεγαλύτερες δασικές εκτάσεις στη Γαλλία.
Η κατασκευή των βασιλικών αλατωρυχείων στο Αρκ και Σενάν ξεκίνησε το 1775. Μέσα σε λιγότερο από 4 χρόνια η άλμη από το θαλασσινό νερό κατέβαινε σε ένα κεκλιμένο κανάλι από κορμούς δέντρων μήκους 20 χιλιομέτρων μέχρι την πρώτη ολοκληρωμένη βιομηχανική τοποθεσία στην ιστορία. Πρωτοποριακό και μονοπωλιακό ταυτοχρόνως, το σχέδιο του Λεντού αποτελείτο από ένα συγκρότημα 11 κτιρίων. Πέντε περίπτερα ήταν τοποθετημένα σε ημικύκλιο μπροστά από τα κτίρια της διοίκησης και στις πλευρές τους υπήρχαν δυο μεγάλες κατασκευές με τους φούρνους που διύλιζαν το αλάτι. Στο κέντρο του τόξου, η είσοδος του περιπτέρου άνοιγε σε δωρική κιονοστοιχία που οδηγούσε σε μια παράξενη πόρτα η οποία φαινόταν σαν είσοδος σε σπηλιά. Σταλακτίτες κρέμονταν από την οροφή και ψεύτικα κομμάτια λευκού βράχου αναπαριστούσαν το αλάτι. Ακόμη και τα εργαστήρια διακόπτονταν κατά διαστήματα από μικρά
ανοίγματα από τα οποία έτρεχε απολιθωμένο νερό παριστάνοντας την άλμη.
Εμπνεόμενος από τη νεοπαλλαδιανή αρχιτεκτονική από την άλλη πλευρά της Μάγχης και από τη ρωμαϊκή τέχνη όπως αυτή εμφανιζόταν στη χαρακτική του Πιρανέζι, ο Λεντού ανέπτυξε έναν πρακτικό και λειτουργικό ρυθμό με στοιχεία που φαινόταν να προβλέπουν τον μεταμοντέρνο κλασικισμό. Για την κατοικία του διευθυντή των έργων σχεδίασε ένα ογκώδες κτίριο που το χαρακτήριζε ένα περιστύλιο με 6 κίονες όπου εναλλασσόταν κυλινδρικοί και κυβικοί σπόνδυλοι.
Το εργοστάσιο των βασιλικών αλατωρυχείων βρισκόταν σε μια κοινωνία που δεν ήταν ακόμη βιομηχανοποιημένη, αποτελούσε όμως επίσης φόρο τιμής στην προκαθορισμένη κοινωνική τάξη. Ήταν απεικόνιση του αιώνα του Διαφωτισμού στην προσπάθειά του να επαναφέρει όλη τη ζωή της κοινότητας σε έναν μοναδικό χώρο. Το χωριό Αρκ και Σενάν αποτελούσε την έδρα 400 περίπου εργατών και των οικογενειών τους. Καθήκον του διευθυντή ήταν να παρακολουθεί όχι μόνο την παραγωγή. Αλλά και την ηθική και τον ελεύθερο χρόνο των υφισταμένων του. Το διοικητικό τμήμα βρισκόταν εκεί όπου απαιτείτο απονομή δικαιοσύνης και όπου μπορούσε να εξυμνηθεί η θεία λειτουργία. Οι μόνες περιοχές που δεν βρίσκονταν κάτω από την επίβλεψη του διευθυντή ήταν οι κήποι ανάμεσα στα κτίρια και στους τοίχους που τους περίκλειαν. Εδώ ήταν ο χώρος όπου οι εργάτες περιποιόντουσαν τα κτήματα που τους είχαν παραχωρηθεί για καλλιέργεια και απολάμβαναν τις λίγες ελεύθερες στιγμές που τους έμεναν.
Στη διάρκεια της Τρομοκρατίας, ο Λεντού συνελήφθη και κατηγορήθηκε ότι ήταν αριστοκράτης. Στα δυο χρόνια που πέρασε στη φυλακή ολοκλήρωσε τα σχέδιά του για το Σο, διευρύνοντας και μετατρέποντας τα αλατωρυχεία σε μια ιδανική πόλη ομόκεντρων κύκλων για την οποία σχεδίασε κάθε λεπτομέρεια. Ανεξαρτήτως αυτού, το ουτοπικό όραμά του για την αιώνια και τέλεια πόλη δεν επρόκειτο ποτέ να πραγματοποιηθεί. Τα αλατωρυχεία πάντως, συνέχισαν να λειτουργούν μέχρι το 1895, όταν η χρήση του άνθρακ
α έδωσε τη δυνατότητα στο ορυκτό άλας να παρασκευάζεται εκεί όπου εξορυσσόταν. Μετά από χρόνια εγκατάλειψης, σήμερα το Αρκ και Σενάν έχει πλήρως ανανεωθεί. Ακόμη και τα χορταριασμένα χωράφια έχουν μετατραπεί σε ασυνήθιστους κήπους. Δίπλα στους «αδρανείς κήπους» στους οποίους τα φυτά στις βραγιές αναπτύσσονται σε ύψος όσο ένας άνθρωπος και στους κήπους με τις ευωδιαστές μυρωδιές του γλυκάνισου βρίσκεται ένας κήπος γεμάτος με λουλούδια όπου τα άνθη ξεπετάγονται ανάμεσα από τούφες χορταρικών.
Συνολικά, είναι ένα είδος ιδανικού κήπου σαν φόρος τιμής σε μια πόλη που έπρεπε επίσης να είναι ιδανική.
ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «UNESCO – ΟΙ ΘΗΣΑΥΡΟΙ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ»
Ο Λεντού γεννήθηκε στην Ντορμάν το 1736 και σπούδασε αρχιτεκτονική στη διάσημη ιδιωτική σχολή του Ζακ Φρανσουά Μπλοντέλ στο Παρίσι. Οι δάσκαλοί του τόνιζαν την παράδοση του γαλλικού μπαρόκ αν και δεν παραμελούσαν τα κελεύσματα της αγγλικής αρχιτεκτονικής. Όταν ολοκλήρωσε τις σπουδές του, ο Λεντού είχε ήδη εργαστεί για το στέμμα σαν σχεδιαστής γεφυρών.
Η πρώτη ενέργειά του στον ρόλο του σαν διευθυντή των αλατωρυχείων ήταν να επισκεφτεί το Σαλίν λε Μπέν, ένα χωριό του Γιούρα γνωστό σαν «πόλη του λευκού χρυσού», επειδή η μοναδική αιτία για την ύπαρξή του ήταν οι αλυκές που διέθετε. Βρήκε την τοποθεσία μάλλον δυσάρεστη, άβολη και ακόμη χειρότερα, εν μέρει αποψιλωμένη. Η διύλιση του αλατιού απαιτούσε μεγάλες ποσότητες ξύλων για κάψιμο και συνεπώς ο Λεντού πρότεινε τη μεταφορά των εργοστασίων διύλισης στο δ
άσος του Σο, ακολουθώντας τη λογική ότι ήταν ευκολότερο να μεταφερθεί το αλατόνερο σε ένα δάσος παρά το αντίθετο. Το δάσος του Σο κάλυπτε έκταση 20.000 εκταρίων και ήταν μια από τις μεγαλύτερες δασικές εκτάσεις στη Γαλλία.Η κατασκευή των βασιλικών αλατωρυχείων στο Αρκ και Σενάν ξεκίνησε το 1775. Μέσα σε λιγότερο από 4 χρόνια η άλμη από το θαλασσινό νερό κατέβαινε σε ένα κεκλιμένο κανάλι από κορμούς δέντρων μήκους 20 χιλιομέτρων μέχρι την πρώτη ολοκληρωμένη βιομηχανική τοποθεσία στην ιστορία. Πρωτοποριακό και μονοπωλιακό ταυτοχρόνως, το σχέδιο του Λεντού αποτελείτο από ένα συγκρότημα 11 κτιρίων. Πέντε περίπτερα ήταν τοποθετημένα σε ημικύκλιο μπροστά από τα κτίρια της διοίκησης και στις πλευρές τους υπήρχαν δυο μεγάλες κατασκευές με τους φούρνους που διύλιζαν το αλάτι. Στο κέντρο του τόξου, η είσοδος του περιπτέρου άνοιγε σε δωρική κιονοστοιχία που οδηγούσε σε μια παράξενη πόρτα η οποία φαινόταν σαν είσοδος σε σπηλιά. Σταλακτίτες κρέμονταν από την οροφή και ψεύτικα κομμάτια λευκού βράχου αναπαριστούσαν το αλάτι. Ακόμη και τα εργαστήρια διακόπτονταν κατά διαστήματα από μικρά
ανοίγματα από τα οποία έτρεχε απολιθωμένο νερό παριστάνοντας την άλμη.Εμπνεόμενος από τη νεοπαλλαδιανή αρχιτεκτονική από την άλλη πλευρά της Μάγχης και από τη ρωμαϊκή τέχνη όπως αυτή εμφανιζόταν στη χαρακτική του Πιρανέζι, ο Λεντού ανέπτυξε έναν πρακτικό και λειτουργικό ρυθμό με στοιχεία που φαινόταν να προβλέπουν τον μεταμοντέρνο κλασικισμό. Για την κατοικία του διευθυντή των έργων σχεδίασε ένα ογκώδες κτίριο που το χαρακτήριζε ένα περιστύλιο με 6 κίονες όπου εναλλασσόταν κυλινδρικοί και κυβικοί σπόνδυλοι.
Το εργοστάσιο των βασιλικών αλατωρυχείων βρισκόταν σε μια κοινωνία που δεν ήταν ακόμη βιομηχανοποιημένη, αποτελούσε όμως επίσης φόρο τιμής στην προκαθορισμένη κοινωνική τάξη. Ήταν απεικόνιση του αιώνα του Διαφωτισμού στην προσπάθειά του να επαναφέρει όλη τη ζωή της κοινότητας σε έναν μοναδικό χώρο. Το χωριό Αρκ και Σενάν αποτελούσε την έδρα 400 περίπου εργατών και των οικογενειών τους. Καθήκον του διευθυντή ήταν να παρακολουθεί όχι μόνο την παραγωγή. Αλλά και την ηθική και τον ελεύθερο χρόνο των υφισταμένων του. Το διοικητικό τμήμα βρισκόταν εκεί όπου απαιτείτο απονομή δικαιοσύνης και όπου μπορούσε να εξυμνηθεί η θεία λειτουργία. Οι μόνες περιοχές που δεν βρίσκονταν κάτω από την επίβλεψη του διευθυντή ήταν οι κήποι ανάμεσα στα κτίρια και στους τοίχους που τους περίκλειαν. Εδώ ήταν ο χώρος όπου οι εργάτες περιποιόντουσαν τα κτήματα που τους είχαν παραχωρηθεί για καλλιέργεια και απολάμβαναν τις λίγες ελεύθερες στιγμές που τους έμεναν.
Στη διάρκεια της Τρομοκρατίας, ο Λεντού συνελήφθη και κατηγορήθηκε ότι ήταν αριστοκράτης. Στα δυο χρόνια που πέρασε στη φυλακή ολοκλήρωσε τα σχέδιά του για το Σο, διευρύνοντας και μετατρέποντας τα αλατωρυχεία σε μια ιδανική πόλη ομόκεντρων κύκλων για την οποία σχεδίασε κάθε λεπτομέρεια. Ανεξαρτήτως αυτού, το ουτοπικό όραμά του για την αιώνια και τέλεια πόλη δεν επρόκειτο ποτέ να πραγματοποιηθεί. Τα αλατωρυχεία πάντως, συνέχισαν να λειτουργούν μέχρι το 1895, όταν η χρήση του άνθρακ
α έδωσε τη δυνατότητα στο ορυκτό άλας να παρασκευάζεται εκεί όπου εξορυσσόταν. Μετά από χρόνια εγκατάλειψης, σήμερα το Αρκ και Σενάν έχει πλήρως ανανεωθεί. Ακόμη και τα χορταριασμένα χωράφια έχουν μετατραπεί σε ασυνήθιστους κήπους. Δίπλα στους «αδρανείς κήπους» στους οποίους τα φυτά στις βραγιές αναπτύσσονται σε ύψος όσο ένας άνθρωπος και στους κήπους με τις ευωδιαστές μυρωδιές του γλυκάνισου βρίσκεται ένας κήπος γεμάτος με λουλούδια όπου τα άνθη ξεπετάγονται ανάμεσα από τούφες χορταρικών.Συνολικά, είναι ένα είδος ιδανικού κήπου σαν φόρος τιμής σε μια πόλη που έπρεπε επίσης να είναι ιδανική.
ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ «UNESCO – ΟΙ ΘΗΣΑΥΡΟΙ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου